به بیانی ساده، اجرت المثل در واقع به این معناست که اگر کسی از مال یا خدمات یا تخصص فرد دیگر بهره‌مند شود، بدون اینکه یک توافق رسمی یا قراردادی وجود داشته باشد، مبلغی به‌عنوان پاداش یا اجرت به آن فرد پرداخت می‌شود. این مبلغ به‌عنوان تعبیری از ارزش خدمات یا مالی که دریافت شده است، اجرت المثل نامیده می‌شود. برای مثال می‌توان به اجرت المثل ایام زوجیت یا اجرت المثل ایام تصرف اشاره کرد.
اصطلاحاً اجرت المثل به معنای پرداخت هزینه به فردی است که بدون توافق رسمی به دیگری کمک کرده یا خدماتی ارائه داده است. اگر قصد دریافت اجرت المثل یا پرداخت آن را دارید، لازم است که با وکیل مشهد در این خصوص مشورت کنید. در ادامه توضیحات دقیق‌تری را در خصوص این مفهوم مدنی و قانون اساسی شرح خواهیم داد.
نیاز به مشاوره از یک وکیل با تجربه دارید؟
اجرت المثل چیست؟ به زبان ساده اجرت المثل اصطلاحی حقوقی است که در قوانین مدنی و مخصوصاً در زمینه ازدواج و زندگی زناشویی به کار می‌رود. پیش از بررسی اجرت المثل حق همسری لازم است که در مورد این که رای قطعی نفقه چیست بدانید و شما می‌توانید در سایت علیرضا قدیری در این باره بخوانید.
زمانی که در جلسات مشاوره حقوقی در مشهد، صحبت از اجرت المثل می‌شود، بسته به شرایط و نوع دعوی، این اجرت المثل می‌تواند متغیر باشد.
آشنایی با مفهوم اجرت المثل
اصطلاح اجرت المثل به معنای جبران هزینه‌ها یا مزایا است، زمانی که یک فرد از تخصص، مهارت، زمان و انرژی دیگری بهره‌مند شده و بدون توافق رسمی این عمل صورت گرفته باشد. وکیلی با تجربه در دعاوی حقوقی می‌تواند به شما برای رسیدن به حق‌تان کمک کند.
در اصطلاحات حقوقی، این اجرت معمولاً بر اساس ارزش این خدمات یا منافع محاسبه می‌شود و به‌عنوان جبرانی برای زمان و تلاشی که فرد در ارائه خدمات و تخصص خود صرف کرده است، مطالبه می‌شود.
به‌عنوان‌مثال، فرض کنید شخصی بدون اینکه قبلاً با شما قراردادی داشته باشد، از خودروی شما برای مدتی استفاده کند یا از تخصص و مهارت شما بهره‌مند شود، ولی شما مبلغی را برای ارائه این خدمات ارائه نکرده باشید. در این صورت، اگر شخص مذکور بخواهد اجرتی بابت استفاده از خودرو یا تخصص شما پرداخت کند، این پرداخت به‌عنوان اجرت المثل شناخته می‌شود. این پرداخت ممکن است بر اساس ارزش استفاده شده یا مبلغی که معمولاً در بازار برای این نوع خدمات تعیین می‌شود، صورت بگیرد.
اجرت المثل چیست و به چه کسی تعلق می‌گیرد؟
اگر بخواهیم توضیح دهیم که اجرت المثل یعنی چه باید بگوییم که اجرت المثل به این معنی است که در این قرارداد‌ها، دو طرف با هم توافق می‌کنند که به ازای انجام عملی توسط یکی از طرف‌ها با استفاده از مالکیت، مال یا تخصص دیگری، مبلغی را بر اساس توافق صورت گرفته پرداخت کند. به عبارتی دیگر اجرت المثل، در نقطه مقابل اجرت المسمی قرار دارد تا معادل مالی منصفانه‌ای برای ارائه خدمت یا انجام کار تعیین شود. حتی اگر در قرارداد به صورت صریح و دقیق این موضوع مشخص نشده باشد. این نوع قرارداد‌ها در جوامع و بازارهای مختلف به عنوان روشی برای جبران خدمات انجام شده بدون نیاز به قراردادهای دقیق و کامل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
معرفی انواع اجرت المثل
دسته‌بندی‌های مختلفی برای این اجرت المثل و حق دریافتی تعیین شده است که اصلی‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها در حوزه‌های مالی و البته زناشویی خواهد بود. به طبع در مورد ازدواج، طلاق و زوجیت، این مفهوم می‌تواند دارای ابعاد حقوقی بسیار گسترده باشد که وکلا در این خصوص، می‌توانند نظر کارشناسی دهند. البته برای دریافت هرکدام از انواع اجرت المثل در مرحله اول باید بدانید که مطالبه وجه چیست.
اجرت المثل ایام زناشویی
اجرت المثل ایام زوجیت به مفهومی اشاره دارد که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به طور خاص به معنای مبلغی است که در صورت جدایی یا طلاق پرداخت می‌شود. این پرداخت به‌عنوان تعبیری از ارزش خدمات و وفاداری که همسر در طول زمان زندگی مشترک ارائه داده است، صورت می‌گیرد.
ممکن است این پرداخت بر اساس فرهنگ شرایطی که ذکر شده متفاوت باشد و به‌صورت مالی یا با دارایی‌های دیگر صورت گیرد. معمولاً این نوع پرداخت به‌منظور تعدیل مشکلات مالی و اقتصادی پس از جدایی یا طلاق بین همسران صورت می‌گیرد و در برخی موارد به‌عنوان تعهد قانونی در زمان ازدواج تعیین می‌شود.
اجرت المثل ایام تصرف
اجرت المثل ایام تصرف به موضوعی اشاره دارد که در آن، یک فرد باید به فرد دیگری که از مال یا خدمات یا تخصص او بهره‌مند شده مبلغی را پرداخت کند. به طور مثال، اگر شخصی بدون اجازه یا توافق رسمی از خودرو یا ملک دیگری استفاده کند یا از تخصص و مهارت فردی بدون توافق قبلی بهره‌مند شود باید طبق عرف مبلغی به وی پرداخت شود.
ممکن است صاحب مال ادعا مبلغی به‌عنوان جبران خسارت یا پاداش بابت استفاده از این مال را داشته باشد؛ در این صورت مبلغی تحت عنوان اجرت المثل ایام تصرف درخواست می‌شود. این نوع پرداخت معمولاً بر اساس ارزش و استفاده‌ای که شخص دیگر از مال یا خدمات شما برده است، محاسبه می‌شود و در برخی حالات به‌عنوان یک حق قانونی و تعهد برای تعدیل استفاده بدون اجازه از اموال یا خدمات دیگران استفاده می‌شود.
اجرت المثل منفعت ناشی از کار
زمانی که یک فرد از تخصص، مهارت، یا زمان و انرژی شخص دیگری بهره‌مند شود و در نتیجه این استفاده بدون توافق رسمی انجام شود، این شخص ممکن است مطالبه اجرت المثل کند. در واقع، این نوع اجرت المثل معمولاً زمانی مطالبه می‌شود که کسی از تخصص یا مهارت یا زمان شما بهره‌مند شده باشد، بدون اینکه یک توافق رسمی یا قراردادی صورت گرفته باشد.
این مبلغ معمولاً بر اساس ارزش این استفاده محاسبه می‌شود و به‌عنوان جبرانی برای زمان و تلاشی که فرد در ارائه خدمات و تخصص خود صرف کرده است، درخواست می‌شود. به‌عنوان‌مثال، اگر کسی از تخصص شما برای حل مسائل فنی، طراحی، یا هر کار دیگری بهره‌مند شود، اما قبل از این استفاده توافقی رسمی برای پرداخت هزینه یا جبران هزینه‌ای وجود نداشته باشد، شما می‌توانید اجرت المثل منفعت ناشی از کار را ادعا کنید.
فرق اجرت المثل و اجرت المسمی در چیست؟
عمدتا اجرت المثل به منظور جبران خسارات و از دست رفته‌ها ناشی از طلاق یا جدایی، توافق بر مبلغی میان زوجین است که قبل از انحلال رابطه زناشویی تعیین می‌شود. این نوع اجرت به مبلغی خاص و قطعی توافق شده بین طرفین اشاره دارد و مرتبط با زمان گذشته است. اما اجرت المسمی یا نفقه مسمّی به عنوان اجرت و معاش همسر بعد از طلاق یا جدایی تعیین می‌شود و به منظور پوشش هزینه‌های زندگی همسر پس از اتمام رابطه زناشویی به کار می‌رود. اجرت المثل که به زمان گذشته مرتبط است، قابلیت جبران خسارت‌ها و هزینه‌های آینده از طریق اجرت المسمی را ندارد. هر دو نوع اجرت در برخی از موارد جبران خسارت‌های مالی مرتبط با انحلال رابطه زناشویی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما باید در نظر گرفت که هدف و زمان تعیین هر یک از آن‌ها متفاوت است.
شرایط پرداخت اجرت المثل طلاق
شرایط پرداخت اجرت المثل ممکن است بنا به صلاحدید قاضی پرونده به شکل‌های مختلفی تعیین گردد؛ اما در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دارای چند شرط کلیدی است:
۱. طلاق به دلیل تخلف و نشوز
در برخی موارد، شرایطی ممکن است برای پرداخت اجرت المثل وجود داشته باشد که طلاق به دلیل تخلف و نشوز زن از وظایف زناشویی و سوء اخلاق او نباشد. به‌عبارت‌دیگر، اگر زن تحت‌فشار و نقض وظایف زناشویی یا سوءرفتار از سوی همسر خود قرار نگیرد و طلاق به این دلیل رخ ندهد، امکان پرداخت اجرت المثل ممکن است وجود داشته باشد.
۲. عدم قصد تبرع
اگر زن به دلیل انجام امورات منزل و خدمات به همسرش، قصد تبرع و داوطلبانه کمک به همسر را نداشته باشد و این خدمات به‌عنوان یک نوع اجبار یا تحت شرایط خاصی انجام شده باشد، ممکن است شرایط پرداخت اجرت المثل مهیا شود.
۳. عدم ثبت درخواست طلاق از سوی خانم
اگر طلاق به درخواست زن صورت گیرد و زن از سوی خودش خواسته باشد که از زوج جدا شود، در بعضی از حالات، شرایط پرداخت اجرت المثل ممکن است مورد بررسی قرار نگیرد. یعنی درصورتی‌که زن به دلیل خواسته شخصی و درخواست خودش از زوج جدا شود، این امر ممکن است باعث عدم لزوم پرداخت اجرت المثل شود.
نحوه محاسبه اجرت المثل
به طور کلی برای محاسبه اجرت المثل شرایط ثابتی وجود ندارد و مبلغ این بدهی با نظر کارشناس رسمی دادگستری و با توجه به عرف و شرایط زندگی جامعه و زن مشخص خواهد شد. برای محاسبه میزان اجرت المثل باید زن در قدم اول به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست مطالبه وجه اجرت المثل ایام زوجیت را ارائه کند. پس از ارائه این درخواست توسط زن، دادگاه شرایط اجرت المثل دوران زوجیت را بررسی می‌کند.
اگر زوجه واجد شرایط دریافت این وجه باشد، با توجه به عرف آن منطقه و… مبلغ اجرت المثل را به ازای هر سال زندگی مشترک زوج و زوجه مشخص می‌کند. در نهایت مبلغ تعیین شده برای اجرت المثل سالانه در تعداد سال‌های زندگی مشترک زوجین ضرب می‌شود و مبلغ نهایی اجرت المثل که باید مرد بپردازد مشخص خواهد شد.
مراحل دریافت اجرت المثل ایام زناشویی
در یک پرونده اجرت المثل ایام زناشویی، زوجه ممکن است ادعا کند که انجام کارهای زناشویی مانند نگهداری از فرزندان، تهیه غذا، نظافت منزل و موارد مشابه، بدون قصد تبرع صورت‌گرفته و بر عهده وظایف زناشویی او نبوده است.
او ممکن است با استناد به اقتضائات عقد نکاح و عدم تعهد رسمی یا توافقی برای انجام این کارها، ادعا کند که این اقدامات از طرف خود به‌عنوان وظیفه قانونی یا شرط ضروری برای ادامه ازدواج صورت نگرفته؛ بلکه مبتنی بر مسئولیت‌های طبیعی و قانونی زوجه بوده‌اند.
مدافع (دفاع مرد در برابر اجرت المثل) می‌تواند به عدم قصد تبرع و وجود توافق رسمی یا ضمنی بین زن و مرد اشاره کرده و براین‌اساس ادعا کند که هدف از انجام این کارها، تأمین نیازهای زناشویی بوده و اجرت المثل ایام زناشویی قابلیت اثبات و پذیرش دارد. وکیل می‌تواند در ارائه دفاعیه‌های قانونی و ارائه مدارک مورد نیاز، نقش موثری در تعیین نتیجه پرونده داشته باشد تا حقوق موکل را به‌صورت حداکثری حفظ کند.
نقش وکیل در پرونده اجرت المثل زناشویی
وکیل می‌تواند نقش مهمی در پرونده اجرت المثل ایام زناشویی ایفا کند. وکیل، به‌عنوان نماینده شما در دادگاه یا در مراحل قانونی مختلف، می‌تواند کمک کند تا حقوق و مطالبات شما به‌درستی حفظ و دفاع شوند. به طبع وکیل با داشتن دانش قانونی و تجربه در زمینه حقوقی، می‌تواند به شما کمک کند تا در مورد اجرت المثل ایام زناشویی تصمیمات را بگیرید و حقوقتان را به‌درستی حفظ کنید.
مشاوره قانونی: وکیل می‌تواند شما را در خصوص حقوق و موارد قانونی مرتبط با پرونده اجرت المثل راهنمایی کند و به شما درک دقیق‌تری از حقوق و تعهدات‌تان بدهد.
تهیه و تنظیم اسناد و اطلاعات: وکیل باید به شما کمک کند تا اسناد و اطلاعات مرتبط با مورد خود را به درستی تهیه و تنظیم کنید تا در دادگاه بهتر دفاع کنید.
نمایندگی در دادگاه: وکیل می‌تواند شما را در دادگاه نمایندگی کرده و به‌عنوان وکیل شما در مراحل قضایی شرکت کند. این شامل تهیه دفاعات، ارائه مدارک، و حضور در جلسات دادگاه است.
مذاکره و توصیه در راه‌حل‌های خارج از دادگاه: وکیل می‌تواند با طرف مقابل شما یا وکیل آن‌ها مذاکره کرده و سعی کند مسئله را خارج از دادگاه حل کند. این جریان ممکن است باعث جلوگیری از ورود به مراحل طولانی دادگاهی و کاهش هزینه‌ها باشد.
نظارت بر فرایند قانونی: وکیل شما نظارت می‌کند که فرآیند قانونی به درستی پیش برود و تمام مراحل به‌صورت قانونی انجام شود.
سوالات قاضی در دادگاه اجرت المثل از زوجه
در یک پرونده اجرت المثل، قاضی ممکن است از زن و مرد سوالاتی متنوع داشته باشد:
از زن:
آیا شما از دیگر طرف این ادعا را شنیده‌اید؟
آیا شما به طور آگاهانه و توافقی خدماتی را ارائه کرده‌اید که مورد اجرت المثل قرار گرفته است؟
آیا هیچ توافق رسمی یا ضمنی برای ارائه این خدمات صورت نگرفته بود؟
از مرد:
آیا شما به‌عنوان طرف دریافت‌کننده این خدمات، قصد تبرع را داشته‌اید؟
آیا این خدمات بر اساس توافق رسمی یا ضمنی ارائه شده بودند؟
هیچ توافقی برای پرداخت اجرت المثل وجود نداشت؟
به طور معمول این سوالات از طرفین پرسیده می‌شود؛ البته باید در نظر داشته باشید که این سوالات تنها سوالاتی نیست که از شما در جلسه دادگاه پرسیده خواهد شد، بلکه ممکن است سوالات متنوع دیگری برای احقاق حقوق طرفین پرسیده شود.
قانون جدید اجرت المثل چه می‌گوید؟
قانون جدید در مورد اجرت المثل، به‌ویژه در موارد مربوط به اجرت المثل ایام زناشویی، به زن حق تأکید بر عدم تبرع می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، این قانون مسئولیت اثبات عدم تبرع و قصد زن را به زوج می‌اندازد. اصل اینجا این است که زوج می‌بایست اثبات کند که خدماتی که زن انجام داده، با قصد مجانی بودن و بدون هدف تبرع انجام شده‌اند.
این تغییر قانونی به زن این امکان را می‌دهد که در دعوا برای اجرت المثل ایام زناشویی، بار اثبات قصد مجانی بودن از سوی خود برداشته و این مسئولیت را به طرف مقابل، یعنی همسرش واگذار کند. این تغییر در قانون به زن این حق را می‌دهد که بر عدم قصد تبرع و ارائه خدمات بدون هدف مشخص، تأکید کند و از زوج مطالبه کند که این موضوع را اثبات کند.
به عبارت دیگری، این تغییر در قانون ممکن است به زن کمک کند تا در مواردی که خدماتی را ارائه داده، اما قصد تبرع نداشته، دفاع خود را در دعواهای مربوط به اجرت المثل ایام زناشویی داشته باشد.
جمع‌بندی
در این نوشته سعی کردیم تا مفهوم و معنی اجرت المثل و انواع آن را برای شما شرح دهیم؛ همچنین عنوان شد که نحوه محاسبه اجرت المثل بر چه اساسی تعیین می‌شود. شما هر زمان به سوالی درباره اجرت المثل و حتی اجرت المسمی برخورد کردید می‌توانید با موسسه وکلای علیرضا قدیری با چندین سال تجربه در زمینه وکالت به صورت حضوری در میان.
شما می‌توانید به صورت تلفنی و از ساعت ۹ صبح تا ۹ شب با مشاوران موسسه وکلای علیرضا قدیری ارتباط گرفته تا در سریع‌ترین زمان ممکن پاسخ سوالات حقوقی و کیفری خود را دریافت کنید. همچنین می‌توانید اطمینان حاصل کنید که موسسه وکلای با تجربه و دانشی که در اختیار شما قرار می‌دهند تا پایان پرونده و حصول نتیجه مورد نظر شما در تمامی مراحل دعاوی حقوقی و کیفری شما حضور خواهند داشت.
