اگر متوفی پس از مرگ خود ملکی را برای بازماندگان خود به‌جای گذاشته باشد و یکی از وراث یا فرد دیگری، بدون اجازه سایر مالکان اقدام به ساخت مسکن در آن ملک کند یا آن ملک را به دیگری اجاره دهد، در این حالت فرد تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای رخ داده.
ملک ورثه‌ای تا پیش از طی کردن مراحل انحصار وراثت به صورت مشاع در اختیار کل ورثه است اما در صورتی که یکی از وراث یا حتی فردی غیر از وراث این ملک را به صورت عمدی و بدون رضایت سایر مالکان تصرف کند به آن تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای گفته می‌شود. در مورد تصرف ملک ورثه‌ای معمولا سوالات و ابهامات زیادی وجود دارد که وکیل مشهد می‌تواند به خوبی پاسخگوی تمام این سوالات باشد.
منظور از ملک ورثه‌ای چیست؟
طبق قوانین اسلامی اموال هر فرد پس از مرگ او طبق قوانین مشخصی در میان وراث او تقسیم می‌شود. ملک ورثه‌ای همان ملکی است که متعلق به متوفی بوده که پس از مرگ او، طبق قانون به ورثه او می‌رسد. انتقال ملک ورثه‌ای به بازماندگان بر اساس قوانین انحصار وراثت در بین بازماندگان تقسیم می‌شود و تا پیش از تقسیم، این ملک ورثه‌ای محسوب شده و تمامی وراث حق استفاده از آن را دارند و این ملک مشاع محسوب می‌شود. برای آن‌که بدانید تصرف عدوانی ملک مشاع چیست باید بدانید در صورتی که یکی از ورثه بدون رضایت سایر مالکان آن را تصرف کند به تصرف عدوانی آن ملک محکوم می‌شود و سایرین می‌توانند ار او شکایت کنند. در این زمینه وکیل ملکی در مشهد اطلاعاتی مناسب و تجربه‌ای کافی دارد که می‌تواند در اختیار مالکانی که ملک مشاع و ورثه‌ای آن‌ها تصرف شده قرار دهد.
تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
در صورتی که فردی فوت کند و اموالی از او به جای بماند، این اموال با قوانین و قواعد خاصی پس از مرگ او بین وراث آن فرد تقسیم می‌شود. در واقع ملک ورثه‌ای قبل از مرگ متوفی در اختیار او بوده، اما پس از مرگ او با شرایط از قبل تعیین شده در دین اسلام، در اختیار اعضای خانواده او قرار می‌گیرد. تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای ممکن است توسط وراث یا افرادی غیر از وراث رخ دهد.
- به طور کلی تصرف عدوانی در قوانین اسلامی جرم محسوب می‌شود و اگر عدوانی بودن تصرف برای مراجع قضایی به اثبات برسد، دادگاه دستور به رفع تصرف و مجازات فرد متخلف خواهد داد. علاوه بر این، وراث می‌توانند دعوای خلع ید را علیه متصرف به دادگاه ارائه دهند. در این شرایط، حکم قطعی خلع ید نسبت به کل ملک خلع ید انجام می‌شود و حکم تصرف خوانده مطابق مقررات تصرف ملک مشاعی اجرا خواهد شد.
انواع تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
همانطور که گفته شد قانون اسلام تعریف مشخص و دقیقی از تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای دارد و در دو نوع حقوقی و کیفری پیگیری می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
- تصرف عدوانی حقوقی
این نوع از تصرف در دادگاه‌های عمومی قابل پیگیری است و در این نوع تصرف عدوانی دادگاه رأی به رفع تصرف ملک ورثه‌ای می‌دهد و از تعیین مجازات برای فرد متخلف خبری نیست. دادگاه عمومی در صورتی که پرونده شرایط زیر را داشته باشد به دعوای تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای ورود می‌کند:
1. ملکی که در آن تصرف عدوانی صورت گرفته است جزو اموال غیرمنقول باشد.
2. تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای با زور و اجبار صورت گرفته باشد.
3. ورثه خودشان سابقه تصرف ملک به ارث رسیده را داشته باشند.
4. فردی که ملک ورثه‌ای را تصرف کرده، پیش از این سابقه تصرف در ملک را نداشته باشد.
- تصرف عدوانی کیفری
این نوع از تصرف عدوانی در دادگاه‌های کیفری مورد بررسی قرار می‌گیرد. دادگاه ضمن داشتن شرایط حقوقی، علاوه بر رفع تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای، برای فرد متخلف متصرف نیز مجازات در نظر می‌گیرد.
- تصرف عدوانی ملک ورثه ای توسط یکی از وراث
در این حالت فردی از وراث که ملک ورثه‌ای را تصرف کرده در واقع خودش یک نفر از مالکان محسوب می‌شود. بعد از مرگ متوفی اموال او به صورت قهری به وراث می‌رسد و درواقع هر یک از وراث مالک ملک موروثی است. مالکیت قهری به معنی انتقال مالکیت خود به خود است. پس از انحصار وراثت، تمامی بازماندگان به صورت مشاع از ملک ورثه‌ای حق خواهند داشت. کلیه اموال به جا مانده از متوفی باید تقسیم شود. پیش از تقسیم هیچکدام از بازماندگان، با وجود این که به مالکیت خود در ملک ورثه‌ای آگاه هستند، حق هیچ‌گونه تصرف را ندارند. اگر یکی از وراث در این شرایطی که ذکر شد، بدون رضایت سایر وراث شروع به استفاده از ملک ورثه‌ای کند. در این صورت بقیه بازماندگان فقط می‌توانند علیه او طرح دعوا کنند. باید به این نکته توجه داشته باشید در صورتی که تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای توسط یکی از وراث صورت گرفته باشد، دعوای کیفری علیه او امکان‌پذیر نیست؛ زیرا متصرف عدوانی خود یکی از مالکان ملک محسوب می‌شود. تنها دعوایی که می‌توان بر علیه وارث متصرف انجام داد، دعوای حقوقی است.
- تصرف عدوانی ملک ورثه ای توسط فردی غیر از وراث
همانطور که اشاره کردیم علاوه بر وراث که در اصل مالک ملک مشاع هستند، فرد دیگری نیز می‌تواند ملک مورد نظر را تصرف کند. در این صورت که فرد متصرف جزو مالکان نیست، وراث می‌توانند علیه او دعوای کیفری را آغاز کنند و متصرف را به حبس محکوم کنند.
طرح دعوا علیه وارث متصرف
تا زمانی که ارثیه بین وراث تقسیم نشده است، هیچکدام از آن‌ها بدون اجازه سایر وارثین، حق تصرف در آن را ندارند. با این وجود اگر وارثی بدون رضایت وراث دیگر در مال موروثی تصرف کند، آن‌ها فقط می‌توانند علیه او طرح دعوا کنند. یعنی امکان شکایت علیه وارث در دادگاه وجود ندارد. به دلیل اینکه این شخص خودش یکی از مالکان ملک ورثه‌ای محسوب می‌شود. بهتر است که دعوای تصرف عدوانی در ملک ورثه‌ای علیه او در دادگاه غیر جزایی مطرح شود. شکایت در دادگاه جزایی در خصوص افرادی پذیرفته می‌شود که در مال متعلق به دیگری تصرف کرده باشند. اگر فردی غیر از وارثان، ملک ورثه‌ای را در اختیار بگیرد و آن را تصرف کند، آن‌ها در صورت داشتن سند مالکیت، می‌توانند علیه او شکایت کنند. اگر سند مالکیت وجود نداشته باشد، آن‌ها باید علیه او دعوای تصرف عدوانی سهم‌الارث را مطرح کنند. تفاوت طرح دعوا و طرح شکایت، در دادگاه رسیدگی کننده و حکم دادگاه است. اگر وراث علیه خوانده دعوای تصرف عدوانی در ملک موروثی را مطرح کنند، این موضوع در دادگاه غیر جزایی رسیدگی می‌شود. یعنی خوانده مجازات نمی‌شود و صرفا به رفع تصرف از مال موروثی یا پرداخت اجرت المثل ملزم خواهد شد.
اثبات تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
در واقع زمانی می‌توانید تصرف یکی از وراث را ثابت کنید که شرایط خاصی اتفاق افتاده باشد. در قانون این شرایط به طور کامل ذکر شده است. در ادامه به برخی از شرایط تصرف ملک موروثی اشاره خواهیم داشت:
- شما در صورتی می‌توانید دعوای تصرف عدوانی را در دادگاه طرح کنید که مال غیرمنقول تحت تصرف قرار گرفته باشد. اموال غیر منقول به آن دسته از اموالی گفته می‌شود که قابلیت جا به جا شدن را ندارند. در این خصوص می‌توان به آپارتمان، زمین و مواردی از این قبیل اشاره داشت. تصرف بر اموال منقول مانند خودرو قابلیت مطرح شدن به عنوان دعوای تصرف عدوانی را ندارد.
- شاکی باید در دادگاه با ارائه مدارک و مستنداتی این موضوع را به اثبات برساند که پیش از متصرف عدوانی خودش بر ملک موروثی تصرف داشته است. در واقع اثبات تصرف قبلی برای دادگاه از اهمیت بالایی برخوردار است و بدون اثبات آن نمی‌توان مجازات متصرف عدوانی را از دادگاه مطالبه کرد.
- همچنین وراث زمانی می توانند علیه متصرف ملک ورثه‌ای طرح دعوی کنند که پیش از آن گواهی انحصار وراثت را به دادگاه ارائه داده باشند. اقدام برای انحصار وراثت از مقدمات رفع تصرف از ملک به ارث رسیده است و برای انحصار وراثت لازم است دادخواستی را به شورای حل اختلاف ارسال کرده تا مراحل قانونی آن به انجام برسد.
- آخرین نکته‌ای که باید بدانید این است که در دادخواست تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای لازم است نام تمامی وراث به همراه سایر مشخصات آن‌ها به طور کامل ذکر شود. ممکن است تعدادی از وراث ارث خود را بخشیده باشند اما این مسئله در اصل موضوع خللی ایجاد نمی‌کند. و لازم است تا نام تمامی وراث را به طور کامل نوشته شود.
مجازات تصرف عدوانی ملک ورثه ای
در ماده 690 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است که اگر بتواند جرم تصرف عدوانی را علیه شخص متصرف اثبات کنند، متصرف عدوانی با مجازات‌هایی رو به رو خواهد شد. در ابتدای امر فرد باید وضع ملک ورثه‌ای را به حالت اولیه باز گرداند. پس از آن از شخص متخلف رفع تصرف صورت می‌گیرد. علاوه بر این، قاضی پرونده می تواند با بررسی تمامی شواهد و قرائن مربوط به پرونده، برای فرد مجرم از یک ماه تا یک سال حبس تعزیری را در نظر بگیرد.
وکیل تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
به طور کلی باید این موضوع را در نظر گرفت که تفاوت‌هایی میان تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت ملکی وجود دارد. شرایط وقوع هر یک از موارد گفته شده با دیگری متفاوت است و باید دقت داشته باشید که همیشه لازم است برای رفع تصرف ملک ارثی خود از یک وکیل مجرب و حاذق استفاده کنید تا تفاوت‌هایی که بین این شرایط وجود دارد را به درستی برای شما تشریح کند تا در پرونده شما اشتباهی رخ ندهد.
جمع بندی
در این مطلب تلاش کردیم تا تصرف ملک ورثه‌ای را مورد بررسی قرار دهیم. همانطور که اشاره کردیم ملک به ارث رسیده از متوفی پیش از اقدام برای انحصار وراثت در شورای حل اختلاف به صورت مشاع در اختیار بازماندگان قرار می‌گیرد و هیچ کدام از وراث و یا اشخاص دیگر نمی‌تواند آن را بدون رضایت سایرین تصرف کنند یا در آن تغییری ایجاد کنند. علاوه بر این، در مقاله ضمن شرایط وقوع جرم به مجازات های تعیین شده برای تصرف عدوانی نیز اشاره داشتیم. شما برای طرح دعوی در چنین شرایطی یا پاسخ به سوالات احتمالی خود می‌توانید به موسسه وکالتی علیرضا قدیری مراجعه کنید و ضمن اطلاع از شرایط و قوانین به روز، از تجربه چندین ساله این وکیل حاذق نهایت استفاده را ببرید. همچنین می‌توانید از ۹ صبح تا ۹ شب با شماره ۰۹۱۵۵۹۰۹۵۴۹ تماس بگیرید و مشکلات حقوقی و کیفری خود را مطرح کنید.
