یکی از مهمترین حقوق و تکالیف والدین، حق حضانت فرزندان است که به عنوان یکی از مباحث حیاتی و اساسی، مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است. حضانت، به عنوان حق و همچنین تکلیف والدین نسبت به فرزندان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و وکیل حقوقی مشهد نقش مهمی در این زمینه دارد. اشخاص عهده‌دار حضانت، موظفند قواعد و مقررات مربوط به حق حضانت را رعایت کرده و به نحو ممکن برای تربیت و پرورش فرزندان خود اقدام نمایند. با توجه به اهمیت حضانت و نیز مسائل و موارد قانونی مرتبط با آن، آشنایی با این حقوق و تکالیف برای والدین، به ویژه در شرایطی که قصد جدایی والدین و یا طلاق در جامعه مطرح است، بسیار حیاتی است. در این مقاله از موسسه حقوقی علیرضا قدیری به عنوان وکیل طلاق در مشهد، تلاش داریم به مفهوم حضانت فرزند چیست و ماهیت آن از دیدگاه حق یا تکلیف بپردازیم.
مفهوم حضانت
حضانت یک مفهوم حیاتی در دعاوی حقوقی خانواده است که به مراقبت و نگهداری از کودکان می‌پردازد. این مفهوم، به عنوان یکی از اصول اساسی در فرآیند تربیت و پرورش نسل جوان، به شکلی مهم و حیاتی در جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد. از لحاظ لغوی، کلمه حضانت از واژه عربی حضن به معنای درآغوش گرفتن مادر گرفته شده است. در مفهوم حقوقی، حضانت به معنای مراقبت، نگهداری و تربیت کودکان توسط اشخاص مختلف، مانند والدین یا سایر افرادی که مسئولیت نگهداری از کودک را بر عهده دارند، است. در حقوق مدنی، مفهوم دقیق حضانت تعریف نشده است؛ اما مصادیقی از آن در قوانین و مقررات مربوط به حقوق خانواده آمده است. برای مثال، مواردی مانند نگهداری کودک، تأمین نیازهای روزانه او، تصمیم‌گیری در مورد تربیت و پرورش او و سایر مسائل مرتبط با مراقبت و تربیت کودکان، به عنوان مصادیق حضانت در نظام حقوقی شناخته می‌شوند. بنابراین، می‌توان گفت که حضانت بیشتر ناظر بر مراقبت و نگهداری جسمی و عاطفی از کودکان است. این مفهوم بر اساس مسئولیت والدین و سایر اشخاص مرتبط، برای تأمین نیازهای روزانه و تربیت بهتر کودکان تعریف می‌شود. همچنین جهت اطلاع از شرایط مطالبه نفقه فرزند و مشاوره در این زمینه می‌توانید به موسسه حقوقی علیرضا قدیری مراجعه کنید.
حق حضانت چیست؟
حق حضانت، یکی از اصول حقوقی مهم بعد از طلاق است که مربوط به نگهداری و تربیت کودکان پس از جدایی والدین می‌شود. زمانی که والدین تصمیم به طلاق می‌گیرند، حقوق والدین نسبت به کودکان به چالش کشیده می‌شود، زیرا کودکان به دلیل عدم رشد کامل جسمی و عقلی، نیازمند محیطی مناسب برای پرورش و رشد هستند. در این شرایط، قانون برای تامین نیازهای کودکان و حفظ حقوق آنها در محیطی امن و مناسب، در زمینه حضانت دخالت می‌کند. این دخالت ممکن است بر اساس توافق طرفین در خصوص حضانت باشد یا در صورت عدم توافق، بر اساس تصمیمات قضایی و حکم دادگاه اتخاذ شود. هدف اصلی قانون از وارد شدن در مسائل حضانت، حمایت از منافع و حقوق کودکان است. بدین منظور، با تداخل در زمینه حقوق والدین، قانون سعی در ایجاد محیطی پایدار و مطمئن برای رشد و تربیت کودکان دارد، چه این تصمیم بر مبنای توافق طرفین و یا با استفاده از حق طلاق یکی از طرفین باشد.
محدودیت سنی فرزند در حق حضانت
محدودیت سنی فرزند در حق حضانت، یکی از مهمترین مسائلی است که در قوانین مربوط به حقوق خانواده تعیین شده است. به طور کلی، سن بلوغ جسمی فرزند می‌تواند به او حق انتخاب بین والدان حضانت‌گیرنده را بدهد. در بسیاری از سیستم‌های قانونی، این سن برای دختران به 9 سال و برای پسران به 15 سال تعیین شده است. قبل از آنکه یک والد درخواست طلاق دهد، حق حضانت بین دو والد است. اما در صورت فوت یکی از والدین یا رد حق حضانت توسط یکی از آنها، والد دیگر می‌تواند حق حضانت را برعهده بگیرد. تا قبل از رسیدن به سن بلوغ، وقتی که تصمیم به حضانت اتخاذ می‌شود، قوه قضاییه با توجه به شرایط مربوط به سلامت جسمی فرزند و موارد دیگر، ممکن است حق حضانت را به یکی از والدین واگذار کند. اما حضانت شامل محدودیت‌هایی مرتبط با رشد روحی و اخلاقی فرزند نمی‌شود. در صورتی که هر دو والد به دلایلی قادر به نگهداری فرزند نباشند، قانون ممکن است یک فرد دیگر را برای حضانت انتخاب کند که دارای شرایط لازم باشد.
حضانت فرزند بر عهده چه کسی است؟
حق حضانت فرزند به عهده پدر یا مادر بستگی به شرایط واقعی خانواده بستگی دارد. اما، در بسیاری از موارد، حق حضانت به مادر تعلق می‌گیرد. این موضوع بیشتر به دلیل نگرانی از مراقبت و محافظت زنان نسبت به کودکان، به خصوص در صورتی که کودکان هنوز سن بلوغ را نداشته باشند، اتفاق می‌افتد. با این حال، اولین شرطی که برای انتخاب والد مهم است، وجود شرایط مناسب در والد است. این شرایط می‌تواند شامل انگیزه و توانایی هر یک از والدین برای مراقبت و پرورش کودک و همچنین شرایط مالی و اجتماعی آنها باشد. به علاوه، در مواردی که حق حضانت به یکی از والدین تعلق می‌گیرد و این والد مسئول اجازه ملاقات با والد دیگر را ندهد، والد مستبد می‌تواند به دادگاه خانواده شکایت کند و از دادگاه درخواست کند که اجازه ملاقات را صادر کند. همچنین، حق نفقه نیز از جمله عواملی است که دادگاه در نظر می‌گیرد و والدی که حق حضانت را ندارد، ممکن است به عنوان والد ملزم به پرداخت نفقه شود. در صورتی که والد موظف به پرداخت نفقه نشود، فرزند یا والد دیگر می‌تواند به دادگاه شکایت کند و درخواست پرداخت نفقه کند.
حق حضانت بعد از درخواست طلاق
بعد از ارائه درخواست طلاق توسط یکی از والدین، حق حضانت برای کودکان زیر سن بلوغ و بر اساس شرایط خانوادگی به شدت مطرح می‌شود. در این مواقع، اگر فرزندان هنوز به سن بلوغ نرسیده باشند، اولویت این حق برای دوران تا 7 سالگی فرزند به مادر تعلق می‌گیرد. با گذشت این مدت، این حق به پدر منتقل می‌شود. اما اگر اختلافی در مورد حضانت به وجود آید، دادگاه و قوه قضاییه به عنوان حامی خانواده و حقوق کودک تصمیم‌گیری می‌کنند. در صورتی که پدر برای نگهداری و حضانت فرزندان شرایط لازم را فراهم نکند، حق حضانت به مادر بازمی‌گردد. در مواردی که والدین تصمیم به جدایی به صورت توافقی دارند، باید در خصوص حق حضانت فرزندان نیز توافق کنند. این توافقات ممکن است شامل ترتیباتی برای ملاقات‌های منظم فرزند با والدین و همچنین تامین مخارج و نیازهای روزمره فرزندان باشد. در هر صورت، ملاقات و تعامل منظم با هر دو والد برای فرزندان مهم است و باید در نظر گرفته شود.
حق حضانت بعد از فوت یکی از والدین
بعد از فوت یکی از والدین، مسئولیت نگهداری و پرورش فرزند به عهده والد زنده می‌افتد. اگر هر دو والد در قید حیات نباشند، اولویت نگهداری فرزند با خانواده پدری است، مگر اینکه خویشاوندی نزدیکتر از خانواده پدری بتواند این مسئولیت را بر عهده بگیرد. نکته مهم این است که در صورت ازدواج مجدد مادر، حق حضانت و نگهداری فرزند از مادر گرفته شده و به پدر منتقل می‌شود. اما اگر طلاق و جدایی توافقی باشد، این امر به عهده والدین و توافق طرفین است.
