اثبات حق ارتفاق ملک، یکی از مهمترین دعاوی ملکی است که قانونگذار در ماده ۹۳ قانون مدنی، حق ارتفاق را بیان کرده است. حق ارتفاق شامل حقی است که برای فرد در ملک شخص دیگری ایجاد می‌شود. بر طبق این ماده قانونی، مالک ملک به اعتبار مالکیت خود می‌تواند از ملک شخص دیگر استفاده نماید. مثال : حق عبور از ملک شخص دیگری در مجاورت ملک.
ارکان اصلی طرح دادخواست اثبات حق ارتفاق
با توجه به قانون مدنی، برای اثبات حق ارتفاق باید شرایط قانونی ذیل وجود داشته تا دعوا در دادگاه قابل استماع باشد :
- ملک مورد حق ارتفاق باید در مجاورت و متصل به هم قرار گرفته‌باشند. اما وجود فاصله بین دو ملک، مانع ایجاد حق ارتفاق در ملک نیست.
- وجود حق ارتفاق باید به شکل قانونی یا قراردادی در سالهای گذشته در ملک محرز شود.
- خواهان به عنوان مدعی حق ارتفاق باید مالکیت یا انتقال حق ارتفاق در ملک را اثبات کند.
مستندات قانونی در مورد اثبات حق ارتفاق در دادگاه
مستندات و مفاد قانونی در مورد حق ارتفاق شامل موارد ذیل است:
- ماده ۹۳ تا ۱۰۸ قانون مدنی
- استناد به قاعده لاضرر
طرفین دعوای اثبات حق ارتفاق در ملک مشاع
بر طبق نظریه مشورتی قوه قضاییه شماره ۱۹۶۵/۹۹/۷ به تاریخ ۱۴۰۰/۰۲/۰۷ با توجه به اینکه حق ارتفاق در مورد ملک مشاع، سهم مالکین از زمین مشاع غیر قابل تجزیه است، تمام مالکین ملک مشاع باید طرف دعوای اثبات حق ارتفاق ملک مشاع قرار گیرند.در غیراینصورت بر اساس ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار عدم استماع دعوای مذکور در دادگاه صادر می‌شود. اما در دعوای ممانعت از حق ارتفاق، دعوا به طرفیت اشخاصی که نسبت به استفاده از حق ارتفاق ملک مانع می‌شوند، قابل طرح است.
حق ارتفاق در قانون تملک اپارتمان
بر طبق قانون، حقوق ارتفاقی در قانون تملک آپارتمان‌ها بیان شده‌است، اما حق ارتفاق در سند مالکیت ملک قید نمی‌شود. وجود حق ارتفاق در ساختار آپارتمان‌ها امری قابل قبول است. اما در صورتیکه حق ارتفاق ملک زراعی در سند مالکیت ثبت نشود، شخص مدعی حق ارتفاق باید دادخواست الزام مالک به انتقال حقوق ارتفاقی ملک را در دادگاه محل وقوع ملک مطرح کند .
حق ارتفاق و تغییر کاربری ملک
براساس نظریه مشورتی شماره ۷/۹۷/۲۱۲۷ به تاریخ ۱۳۹۸/۰۴/۰۲در مورد تغییر کاربری و حق ارتفاق به شرح ذیل توضیح داده شده‌است. بر طبق ماده ۱۰۶ قانون مدنی، مالک در ملک مورد حق ارتفاق نمی‌تواند تصرفاتی که حق ارتفاق غیر را تضییع می‌کند، انجام دهد، مگر با اجازه مالک ملک. همچنین در صورت تغییر کاربری در زمین‌های کشاورزی از شالیزار به باغ، حق ارتفاق نسبت به مجرای قبلی و حریم زمین کشاورزی محفوظ است.
طرح دعوای حق ارتفاق و رفع ممانعت از حق در یک دادخواست
در صورتی که مالک حق ارتفاق در قسمت خواسته دادخواست دعوای اثبات حق ارتفاق و رفع ممانعت از حق را همزمان مطرح کند و تا اولین جلسه دادرسی، یکی از خواسته‌ها را مسترد نکند، دادگاه قرار عدم استماع دعوا را صادر می‌کند. زیرا در دعوای رفع ممانعت و مزاحمت از حق و رفع تصرف عدوانی، مالکیت و اصل حقوق ارتفاقی مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرد و دادگاه سابقه تصرف قبلی خواهان را مورد بررسی قرار می‌دهد. بر طبق ماده ۱۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی، شخصی که در مورد اصل حق ارتفاق و رفع تصرف عدوانی طرح دعوا کند، طرح همزمان دادخواست ممانعت و مزاحمت از حق و رفع تصرف عدوانی در دادگاه قابل پذیرش نیست.
ادله اثبات حق ارتفاق در ملک
مهمترین ادله برای اثبات حق ارتفاق، شامل اسناد رسمی مالکیت، شهادت شاهدین، ادله مثبت و مستندات قانونی است. در صورتیکه حق ارتفاق به وسیله قرارداد رسمی بین مالکین زمین ایجاد شود، قرارداد رسمی به عنوان مهمترین ادله اثبات حق ارتفاق است. همچنین اگر حق ارتفاق به شکل شفاهی یا عرفا ایجاد شده، شهادت شاهدین و ادله دیگر مانند فیلم و عکس‌ها می‌تواند اثبات‌کننده حق ارتفاق باشد.
مستندات قانونی زوال حق ارتفاق در ملک
قانونگذار در ماده ۱۰۳ الی ۱۰۸ قانون مدنی، موارد از بین رفتن حق ارتفاق را بیان کرده‌است :
- پایان مدت حق ارتفاق: در صورتیکه برای استفاده از حق ارتفاق مدت مشخص تعیین شده، بعد از پایان مدت، حق ارتفاق از بین می‌رود.
- اعراض حق ارتفاق: اگر شخص دارای حق ارتفاق، از حق مذکور استفاده نکند، با مرور زمان حق ارتفاق زایل می‌شود که به آن در قانون مدنی اعراض از حق گفته می‌شود .
- تغییر کاربری: در صورتی که کاربری ملک مورد حق ارتفاق، تغییر کند، حق ارتفاق از بین می‌رود.
- مصالحه حق ارتفاق: مالکین زمین مجاور دارای حق ارتفاق یعنی مرتفق علیه و منتفع می توانند با توافق حق ارتفاق را زایل کنند.
- تلف ملک مورد ارتفاق و ملک منتفع: در صورتی که ملکی که حق ارتفاق از آن استفاده می‌شود، تلف شود، حق ارتفاق از بین می‌رود. همچنین اگر ملک منتفع نیز تلف شود، حق ارتفاق زایل می‌شود.
نحوه اجرای رای اثبات حق ارتفاق
رای صادره در مورد اثبات حق ارتفاق، اعلامی است. بنابراین حکم اثبات حق ارتفاق در ملک دیگری، نیاز به اجرا نیست. اما مالک حق ارتفاق با استناد به حکم اثبات حق ارتفاق، می‌تواند دادخواست ثبت حق ارتفاق در ملک دیگری یا دادخواست رفع ممانعت و مزاحمت از حق را در دادگاه صالح مطرح کند. در این موارد نیاز به طرح دعوا در دادگاه نیست.
هزینه دادرسی طرح دادخواست اثبات حق ارتفاق
با توجه به اینکه حق ارتفاق نوعی حق مالی است، اما بیشتر مراجع قضایی، دعوای مذکور را غیر مالی محسوب و هزینه دادرسی بر طبق دعاوی غیرمالی تعیین می‌شود.
چه مرجعی به دادخواست اثبات حق ارتفاق رسیدگی می‌کند؟
بر طبق ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه محل ملک مورد حق ارتفاق، به دعوای اثبات حق ارتفاق رسیدگی می‌کند.
نکات مهم در مورد حق ارتفاق
- حق ارتفاق تابع مالکیت ملک است و به شکل مستقل و جدای از ملک قابل توقیف و انتقال به دیگری نیست، اما در بعضی موارد مالک از حق ارتفاق به وسیله صلح صرف نظر می‌کند.
- حق ارتفاق قائم به شخص نیست و قائم به ملک است و با انتقال ملک به شخص دیگری منتقل می‌شود.
وکیل متخصص ملکی و اثبات حق ارتفاق
یکی از مهمترین دعاوی ملکی، اثبات حق ارتفاق و حق انتفاع در مرجع قضایی است. با توجه به پیچیدگی قوانین و مقررات ملکی و دشواری اثبات حق ارتفاق و انتفاع، بهترین اقدام، انتخاب وکیل متخصص ملکی است. سوالات حقوقی در مورد نحوه اثبات حق ارتفاق و حق انتفاع، رفع تصرف عدوانی، رفع ممانعت و مزاحمت از حق را با وکیل ملکی در مشهد مطرح کنید تا در تمام مراحل رسیدگی پرونده در مرجع قضایی همراه شما باشند.
موسسه حقوقی علیرضا قدیری با داشتن وکلای مجرب و متخصص در امور ملکی ، آماده ارائه خدمات حقوقی و مشاوره ملکی به شما عزیزان می باشد .
