دادخواست اثبات حق انتفاع زمانی در دادگاه مطرح می‌شود که شخص در مورد استفاده از منفعت مال دیگری برای خود حقی قائل شود. در صورتیکه مالک عین، حق انتفاع را انکار کند، دارنده حق انتفاع باید دادخواست اثبات حق انتفاع را در دادگاه صالح مطرح کند. با توجه به پیچیدگی قوانین ملکی برای اثبات حق انتفاع از مشاوره و وکالت وکیل متخصص ملکی استفاده کنید.
حق انتفاع در قانون
یکی از مهمترین حقوق عینی در قانون مدنی، حق انتفاع است که مالک مالی ، به دیگری استفاده از منافع مال خود را اجازه می‌دهد. در این مورد شخص دارنده حق انتفاع، مالک مال نیست و مالکیت در اختیار مالک اصلی است.
واگذاری حق انتفاع در قانون
قانونگذار حق انتفاع را با توجه به نوع مال موضوع حق انتفاع به شرح ذیل تقسیم کرده‌است:
- حق انتفاع عمری
- حق انتفاع رقبی
- حق انتفاع سکنی
- حق انتفاع و حبس مطلق
حق انتفاع عمری
بر طبق ماده ۴۱قانون مدنی، حق انتفاع عمری بر طبق قرارداد برای مدت عمر شخص مالک مال منتفع، عمر منتفع یا عمر شخص دیگری تعیین می‌شود. حق انتفاع عمری، از عقود لازم است.
حق انتفاع رقبی
بر طبق ماده ۴۲ قانون مدنی، در این نوع حق انتفاع، حق استفاده از منافع مال دیگری برای مدت معینی مشخص می‌شود. همچنین حق انتفاع رقبی از عقود لازم محسوب می‌شود.
حق انتفاع سکنی
این نوع حق انتفاع مربوط به استفاده از محل سکونت به یکی از روش‌های رقبی یا عمری است.
حق انتفاع و حبس مطلق
حق حبس نوعی حق انتفاع است که براساس ماده ۴۴ قانون مدنی اگر مالک مال موضوع حق انتفاع برای استفاده از منفعت مال مدت تعیین نکند، این نوع حق، حق حبس مطلق است، مگر در مواردی که مالک مال در زمان حیات خود به حق مذکور رجوع کند. حق حبس از عقود جایز است که با فوت یا محجوریت مالک مال موضوع انتفاع از بین می‌رود.
شرایط اثبات حق انتفاع در قانون
برای طرح دعوای اثبات حق انتفاع باید ابتدا حق انتفاع ایجاد شود. بنابراین شخص مدعی حق انتفاع باید با توجه به وجود شرایط قانونی ذیل، دادخواست اثبات حق انتفاع را در مرجع قضایی صالح مطرح کند :
- وجود عین مال موضوع انتفاع
- تنظیم قرارداد حق انتفاع
- قبض مال مورد حق انتفاع
- وجود مال موضوع انتفاع در زمان تنظیم قرارداد حق انتفاع
وجود عین مال موضوع انتفاع
مهمترین شرط برای ایجاد حق انتفاع، وجود عین مال موضوع انتفاع است. بنابراین حق انتفاع در مورد اموالی ایجاد می‌شود که با انتفاع از بین نرفته و بتوان برای مدت طولانی از عین مال استفاده کرد.
تنظیم قرارداد حق انتفاع
حق انتفاع با تنظیم قرارداد بین طرفین ایجاد می‌شود و شخص مدعی حق انتفاع باید با مدارک و مستدات قانونی و قرارداد وجود این حق را اثبات کند.
قبض مال مورد حق انتفاع
یکی از مهمترین نکات در حق انتفاع این است که قرارداد ایجاد حق انتفاع، عقد عینی است و قبض مال مورد انتفاع، شرط صحت این قرارداد است. بنابراین بعد از تنظیم قرارداد حق انتفاع،مال موضوع انتفاع باید توسط شخص منتفع قبض شود.
وجود مال موضوع انتفاع در زمان تنظیم قرارداد حق انتفاع
یکی دیگر از مهمترین شرایط برای ایجاد حق انتفاع، وجود مال موضوع انتفاع است. بنابراین نمی‌توان مالی که هنوز وجود ندارد را موضوع حق انتفاع قرار داد، مگر به تبع موجود از آن مال.
هزینه دادرسی دعوای اثبات حق انتفاع در قانون
برای اثبات حق انتفاع باید دادخواست اثبات حق انتفاع در دادگاه صالح مطرح شود. با توجه به قانون، دادخواست اثبات حق انتفاع، دعوای مالی است و بر طبق ماده ۱۸ قانون مدنی اگر مال موضوع حق انتفاع، غیر منقول باشد، هزینه دادرسی بر طبق ارزش منطقه‌ای ملک محاسبه می‌شود. اما در مورد طرح دعوای اثبات حق انتفاع مال منقول، خواسته باید تقویم شود.
انتقال حق انتفاع بر طبق قانون
از آنجاييكه حق انتفاع نوعی حق مالی است، قابل انتقال به دیگری است. مگر در مواردی که انتقال حق انتفاع بر طبق عرف یا قرارداد از شخص منتفع سلب شود.
اجاره مال موضوع حق انتفاع
بر طبق قانون اگر حق انتفاع به شکل شرط عمری یا صلح به دیگری واگذار شود، شخص منتفع نمی‌تواند مال موضوع انتفاع را به شخص دیگر اجاره دهد، مگر مالک مال موضوع انتفاع، به شخص منتفع، اجاره‌دادن ملک را وکالت داده‌باشد.
موارد از بین رفتن حق انتفاع
براساس ماده ۵۳ قانون مدنی، اگر مالک، مال خود را بفروشد یا به دیگری انتقال دهد و مالک جدید را از حق انتفاع ملک آگاه نکند، مالک جدید، حق فسخ معامله را دارد. در این مورد با فسخ معامله مذکور، حق انتفاع از بین نمی‌رود. اما قانونگذار موارد از بین‌رفتن حق انتفاع را به شرح ذیل بیان کرده‌است :
- پایان حق انتفاع با مرگ شخص منتفع یا انقراض طبقه موقوف‌علیهم
- مال موضوع حق انتفاع از بین رفته‌باشد. اما اگر قسمتی از مال آسیب دید، حق انتفاع نسبت به قسمت سالم مال وجود دارد.
- در صورتی که بر طبق قانون، مال از مالکیت مالک اصلی بیرون آید.
- اگر شخص منتفع با رضایت حق انتفاع خود را اسقاط کند.
- در صورتیکه در قرارداد حق انتفاع برای فسخ مدت تعیین کرده باشند و مالک از این حق استفاده کند.
حق انتفاع و اذن در انتفاع اباحه
یکی از سوالات مهم در مورد حق انتفاع این است که حق انتفاع با اذن در انتفاع اباحه چه تفاوتی دارد؟ حق انتفاع از نظر مرتبه در جایگاه بالاتری نسبت به اذن در انتفاع قرار دارد. همچنین حق انتفاع، عقدی لازم است، اما اذن در انتفاع نوعی ایقاع و قابل رجوع است. بنابراین صرف اجازه عبور به شخص دیگری از زمین خود، دلیلی بر حق انتفاع نیست و باید هدف مالک مال موضوع انتفاع از حق انتفاع، محرز شود.
چه مرجعی به دعوای اثبات حق انتفاع رسیدگی می‌کند ؟
با توجه به مال موضوع حق انتفاع، مرجع رسیدگی به دعوای اثبات حق انتفاع در مورد مال منقول و غیرمنقول متفاوت است. بنابراین در صورت منقول‌بودن مال موضوع انتفاع، مرجع قضایی محل اقامت خوانده دعوا و در صورت غیرمنقول‌بودن مال موضوع حق انتفاع، دادگاه محل وقوع ملک، مرجع قضایی صالح به رسیدگی به دعوای مذکور است.
وکیل ملکی و اثبات حق انتفاع
حق انتفاع و حق ارتفاق از مهمترین حقوق ملکی است که به دلیل پیچیدگی قوانین و مقررات مربوط به آن، انتخاب وکیل متخصص ملکی برای طرح دعوای اثبات حق انتفاع و حق ارتفاق، مهمترین اقدام است. سوالات حقوقی در مورد شرایط و نحوه اثبات حق انتفاع و حق ارتفاق را با وکیل متخصص ملکی مشهد مطرح کنید.
موسسه حقوقی علیرضا قدیری با داشتن وکلای مجرب و متخصص در امور ملکی ، آماده ارائه خدمات حقوقی و مشاوره ملکی به شما عزیزان می باشد .
