- قانون خانواده جهت حمایت از بانوان به آنها اجازه داده که برای طرح دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین در محل اقامت زوج یا در محل سکونت زوجه اقدام نمایند .
این استثناء فقط برای بانوان می باشد و مردان نمی توانند از این امتیاز بهره ببرند .
نکته 1 : اگر خواسته مطالبه مهریه غیرمنقول باشد فقط باید در محلی که مال غیرمنقول در آنجا می باشد طرح دعوی صورت پذیرد .
نکته 2 : دعاوی بایستی بین زوجین باشد و اگر هنوز زوجیت به اثبات نرسیده باشد ، مانند طرح دعوای اثبات زوجیت ، در چنین مواردی از این امتیاز نمی توان بهره برد ، زیرا هنوز اصل زوجیت تعیین تکلیف نگردیده و بنابراین دعاوی از این دست ضرورتا بایستی در محل اقامت خوانده طرح گردد .
- در صورتیکه زوجین در دو محل مثلا در دوشهر مختلف یا در دو استان جداگانه علیه یکدیگر دعاوی خانوادگی را مطرح کرده باشند ، تمام دعاوی در حوزه قضائی که زودتر شروع به رسیدگی کرده باشد به سایر دعاوی نیز رسیدگی خواهد کرد . در این موارد با اعلام یکی از طرفین یا وکلای آنها تمام پرونده به دادگاهی که دادخواست زودتر ثبت گردیده ارسال خواهد شد .
- در صورتی که دادخواستهای متعدد توسط زوجین در دو محل مطرح گردیده ولی همه آنها در یک روز ثبت شده باشد ، دادگاه محلی که صلاحیت رسیدگی به دعاوی مطروحه از سوی زوجه را داشته باشد به همه آنها رسیدگی خواهد کرد .
- دادگاه های خانواده می توانند در صورت عدم تمکن مالی هریک از طرفین ( زوج یا زوجه ) آنها را از پرداخت هزینه های مربوط به دادرسی یا کارشناسی و یا سایر هزینه ها بطور کلی معاف کنند یا پرداخت هزینه را در زمان اجرای حکم وصول نمایند . افرادی که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره ) باشند یا کسانی که جزء مددجویان سازمان بهزیستی محسوب می گردند بطور کلی از تمام هزینه های مربوط به دعاوی خانوادگی معاف می باشند .
- در مواردی که دادگاه تشخیص بدهد طرف غیرمتمکن نیاز به وکیل دارد و یا در صورتی که خود فرد غیرمتمکن از دادگاه تقاضای وکیل بنماید دادگاه برای او وکیل معاضدتی تعیین خواهد نمود .
- در مواردی که فوریت دارد مانند حضانت ، نگهداری و نفقه زوجه و یا محجور و نیز ملاقات فرزند ، دادگاه بدون اخذ تأمین قبل از رسیدگی به اصل دعوی دستور موقت صادر می نماید . در این موارد اگر راجع به اصل دعوا تا شش ماه حکم صادر نشود دستور موقت ملغی می گردد . این دستور نیاز به موافقت رییس حوزه قضایی ندارد .
- زوجه اگر تمکین نکرده باشد می تواند از حق حبس استفاده کند . در حق حبس زوجه تا مهریه را دریافت ننماید می تواند از تمکین امتناء نماید . در اینصورت زوجه مستحق دریافت نفقه می باشد .
نکته 1 : منظور از تمکین اعم از تمکین عام و خاص است .
نکته 2 : اگر یک بار تمکین کرده باشد دیگر نمی تواند از حق حبس استفاده کند .
نکته 3 : منظور از تمکین هرنوع رابطه جنسی می باشد ، لذا تمکین با حفظ بکارت نیز ممکن است .
نکته 4 : اگر مهریه مدت دار باشد نمی توان از حق حبس استفاده کرد .
نکته 5 : اگر رابطه جنسی توسط زوج با عنف و اکراه صورت بگیرد حق حبس زوجه محفوظ می باشد .
- اگر محل سکنی در عقدنامه تعیین تکلیف نشده باشد زوجه می بایستی در منزلی که شوهر برایش فراهم نموده است سکنی برگزیند.
نکته 1 : بعد از عقد هم می شود برای تعیین محل سکونت توافق نمود و در اینصورت برای طرفین الزام آور خواهد بود .
نکته 2 : اثبات تمکین با زوجه است و نمی توان از زوج اثبات عدم تمکین را خواست ، زیرا اثبات عدم تمکین غیرممکن است و از طرف دیگر نافی را نفی کافی است ، بنابراین در صورت اختلاف در تمکین زوجه بایستی دلایل تمکین خود را به دادگاه ارائه نماید .
نکته 3 : حسب نظر فقها اگر زوجه در منزل زوج به سر می برد امر تمکین اثبات شده است و نیاز به دلیل دیگری وجود ندارد . در این مورد زوج نمی تواند مدعی عدم تمکین خاص از سوی زوجه گردد و این ادعا از وی پذیرفته نمی شود .
- اگر انتخاب محل سکونت با زوجه باشد ، آیا می تواند هرمحلی را برای سکونت انتخاب و آنرا مطالبه نماید ؟
هرچند در این موارد زوجه می تواند محل سکونت را انتخاب نماید ولیکن اقدام او بایستی دارای منطق و موجه باشد . زیرا با توجه به اصل 40 قانون اساسی : ” هیچکس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد . ” بنابراین اگر برای دادگاه محرز گردد که زوجه با سوء استفاده از این حق قصد اذیت و آزار زوج را داشته این حق برای او محدود خواهد گردید . این امر برای زوج هم وجود دارد . یعنی اگر زوج با انتخاب محل نامناسب برای زندگی زوجه قصد اذیت و آزار او را داشته باشد ، محاکم حکم به بی حقی زوج خواهند داد .
- دادگاه های خانواده در صورتیکه امکان صلح و سازش بین طرفین وجود داشته باشد می تواند با تقاضای طرفین یا با تقاضای یکی از طرفین جلسه رسیدگی را برای دوبار تجدید نماید تا فرصت صلح و سازش فراهم گردد .
این در صورتی ست که در دعاوی حقوقی فقط یک نوبت طرفین امکان تجدید وقت را دارند آنهم بشرطی که هردو طرف متقاضی باشند . این موضوع بخاطر اهمیت دعاوی خانوادگی در قانون پیش بینی گردیده است .
- در مورد نفقه ماده 1107 قانون مدنی در سال 1381 اصلاح گردید و با توجه به این اصلاحیه هزینه های درمانی و بهداشتی به موارد نفقه افزوده گردید . بنابراین طبق ماده اصلاحی مذکور نفقه شامل : وسایل منزل ، لباس ، محل سکونت ، هزینه های درمانی و بهداشتی و در صورتیکه زن قبلا خادم داشته آنهم جزء نفقه می باشد ، بعلاوه در صورتیکه زن در زندگی ناتوان از انجام امور جاری خود گردد می تواند تقاضای خدمتکار نماید و این مورد هم جزء نفقه جاریه محسوب می گردد .
- یکی از موارد مهم نفقه ، منزل مناسب برای زوجه می باشد ، حال این سوال مطرح است ، در صورتیکه منزل مشترک بین زوج و زوجه باشد ، یعنی هرکدام مالک 3 دانگ باشند آیا منزل مناسب است ؟ یا مرد موظف است که منزل کاملا مستقلی تهیه نماید ؟
-
با توجه به نظریه مشورتی شماره 234/1401/7 مورخه 29/03/1401 در صورتیکه زوجه در منزل شراکت داشته باشد ، این منزل مناسب نبوده و زوج موظف است که منزلی مستقل و 6 دانگ برای همسرش تهیه نماید .
موضوعات مربوط به دعاوی خانوادگی دارای جزئیات و پیچیدگیهای فراوانی ست که بهتر است برای طرح دعاوی خانوادگی و موضوعات مرتبط با آن و دفاع در این دعاوی از بهترین وکیل خانواده بهره برده شود . موسسه حقوقی علیرضا قدیری با حضور مجموعه ای از وکلای مجرب که در موضوعات خانوادگی پرونده های متعددی را به سرانجام رسانده اند می تواند با معرفی بهترین وکیل خانواده در این دعاوی همراه شما باشد .
( نگارش محتوا : علیرضا قدیری )
